Historia zakładu

Wiesława Bylka, Irena Matławska

 

Mijającego czasu, co jak woda płynie

Nie zatrzymasz sposobem ni żadnym rozkazem,

Tak Jubileuszowe Spotkanie, gdy minie,

Chwila się nie powtórzy, nigdy innym razem.

 

Chwile bowiem mijają niczym oka mgnienie

I przemija co w chwili danej się zdarzyło,

Lecz z każdej chwili życia zostaje wspomnienie

I ono w naszych myślach będzie zawsze żyło.       

                                     Maria Ellnain-Wojtaszek

1. Rys historyczny

W listopadzie 1919 roku prof. dr Stanisław Poraj-Biernacki zorganizował Zakład Farmakognozji i Botaniki na Oddziale Farmaceutycznym Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Poznańskiego. W 1926 roku Zakład Farmakognozji został oddzielną jednostką Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego (obok niego istniał Zakład Botaniki i Uprawy Roślin Lekarskich). Po śmierci prof. Biernackiego w 1931 roku Zakładem kierował prof. Jan Dobrowolski, a od listopada 1937 roku prof. Wacław Strażewicz z przerwą w latach II wojny światowej. Po śmierci prof. Strażewicza 5 sierpnia 1950 roku obowiązki kierownika Zakładu pełnili kolejno: doc. dr Florentyna Kudrzycka-Białoszabska (od 1 września 1950 do 30 czerwca 1951 roku), dr Ewaryst Pawełczyk (od 1 lipca 1951 roku do 30 kwietnia 1952 roku), dr (od października 1954 roku docent) Bogusław Borkowski (od 1 maja 1952 do 1 stycznia 1962 roku), prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski (od 1 października 1962 roku do przejścia na emeryturę we wrześniu 1977 roku), następnie prof. dr hab. Irena Matławska, a po przejściu prof. Matławskiej na emeryturę z dniem 30 września 2014 roku, funkcję kierownika przejęła prof. dr hab. Wiesława Bylka, następnie z dniem 1 października 2018 r. kierownikiem została dr hab. Judyta Cielecka-Piontek.

 

Zdjęcie 1. Odejście prof. dr hab. Zdzisława Kowalewskiego na emeryturę, 1997 r. Stoją od lewej: dr Małgorzata Wojcińska, Urszula Pauszek, Jacek Borys, dr Wiesława Bylka, Barbara Gabska, dr Maria Sikorska, dr Mirosława Szaufer-Hajdrych, Julianna Woźniak, dr Maria Ellnain-Wojtaszek, Iwona Baranowska; siedzą: prof. dr hab. Irena Matławska, prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski

 

1 stycznia 1950 roku powstała Akademia Lekarska (wkrótce przemianowana na Medyczną), w skład której wszedł Wydział Farmaceutyczny z m.in. Katedrą i Zakładem Farmakognozji. W latach 1952-1961 należał do niej Ogród Farmakognostyczny. Po wprowadzeniu w 1970 roku instytutów zamiast katedr, Zakład Farmakognozji został włączony do Instytutu Biologiczno-Farmaceutycznego, a w 1978 roku do Instytutu Leku Wydziału Farmaceutycznego AM. W 1982 roku przywrócono strukturę katedr i podniesiono Zakład Farmakognozji do rangi Katedry.

Zakład Farmakognozji początkowo mieścił się w dawnym zamku pruskim, od 1922 roku w Collegium Medicum (obecne Collegium Maius), od 1933 roku w Collegium Raciborskiego przy ul. Słowackiego 8/10, od 1945 roku w Collegium Chemicum, 1 października 1960 roku został przeniesiony do budynku przy ul. Sierocej 10, a od czerwca 2005 roku mieści się w Collegium im. J. Chmiela (dawniejsze Collegium Kopernickiego) przy ul. Święcickiego 4.

Zdjęcie 2. Przed przeprowadzką z ul. Sierocej na ul. Święcickiego, 2005 r. Od góry od lewej stoją: Jacek Borys, dr Anna Gawron-Gzella, dr Małgorzata Wojcińska, dr Mirosława Szaufer-Hajdrych, Małgorzata Konieczka, dr Marlena Dudek-Makuch, Bożena Szpiler, Iwona Baranowska, dr Maria Sikorska. Siedzą od lewej: Barbara Gabska, Julianna Wożniak, prof. Irena Matławska, prof. Wiesława Bylka, dr Ewa Witkowska-Banaszczak, Danuta Kujawa

 

2. Działalność naukowa, dydaktyczna i organizacyjna w ostatnim piętnastoleciu

Działalność naukowa

Prace eksperymentalne dotyczyły izolacji i identyfikacji wyodrębnionych związków roślinnych, oznaczania zawartości związków obecnych w wyciągach i w preparatach, badań aktywności biologicznej oraz zależności pomiędzy zawartością związków w wyciągach a ich aktywnością, a także oceny jakości produktów leczniczych i suplementów diety.

Prowadzono izolację i identyfikację kumaryn i flawonoidów z kwiatów kasztanowca; związków fenolowych i flawonoidów z Tusilago farfara, Asclepias tuberosa, Trollius europaeus, Axyris amaranthoides, Malopae trifida, Abutilon indicum, A. theophrasti; Trigonella foenum graecum, kwasów porostowych z Hypogymnia physodes, Cladonia uncialis, Platismatia glauca.

Badano aktywność biologiczną: cytotoksyczną kwasu fyzodowego i Hypogymia physodes, przeciwdrobnoustrojową i wpływ na układ oddechowy Hedera helix; przeciwdrobnoustrojową Cladonia uncialis, przeciwzapalną, antyoksydacyjną i przeciwdrobnoustrojową olejku i frakcji hydrofilnych z Succisa pratensis; Sanquisorba officinalis; przeciwbakteryjną preparatów: Bronchosol i Bioaron C; wpływ wyciągów roślinnych na aktywność tyrozynazy i roślinnych fluidów na skórę, wpływ ekstraktów z Fumaria officinalis i Galinsoga parviflora na status energetyczny i żywotność komórek Saccharomyces cerevisiae, poddanych stresowi oksydacyjnemu.

Badano zależność między aktywnością antyoksydacyjną, a zawartością polifenoli w gatunkach: Rubus, Alnus glutinosa i A. incana; zależność między zawartością składników mineralnych, a ilością polifenoli w Milefolii herba i Sambucus nigra.

Oznaczano zawartość tryptolidu w preparacie zawierającym wyciąg z Triperygium wilfordii; oleuropeiny w liściach oliwki i w preparatach; związków polifenolowych w Vaccinium macrocarpon i V. oxycocus; juglonu w Juglans regia.

Oznaczano skład olejków eterycznych w Trollius europaeus, Taraxacum officinale, Myosotis arvensis i M. palustris.

Badano także możliwości transplantacji Cetraria islandica oraz różnice w morfologii liści pędów generatywnych i wegetatywnych gatunków Rubus.

Oceniano jakość produktów leczniczych i suplementów diety, zawierających wyciągi z liści miłorzębu, preparatów z diosminą i hesperydyną, z kofeiną oraz spożywczych herbat zielonych, czarnych, rooibos oraz herbat owocowych.

Opracowania na podstawie danych literaturowych dotyczyły: Aesculus hippocastanum, Agropyron repens, Aspalatus linearis, Aegopodium podegraria, Argania spinosa, Bacopa monnieri, Ballota nigra, Cetraria islandica, Euphrasia officinalis, Hedera helix, Meliloti herba, Hibiscus sabdariffa, Hordeum vulgare, Hypogymnia physodes, Innonotus obliquus, Leonurus cardiaca, Punica granatum, Ruscus aculeatus, Taraxacum officinale, Turnera diffusa, Tussilago farfara, Tanacetum parthenium, gatunków z rodzaju  Trollius, Veronica i Viburnum, z rodziny Dipsacaceae, huby brzozowej, aktywności biologicznej atranoryny, występowania porostów na terenie Sarniej Góry, aktywności przeciwdrobnoustrojowej porostów, występowania i aktywności C-glikozydów flawonoidowych, izoflawonów sojowych, ziół w leczeniu biegunek, stosowanych w zaburzeniach miesiączkowania, chorobach dróg oddechowych, glukozaminy w leczeniu osteoporozy; zmian w wykazach surowców roślinnych w Farmakopeach Polskich (I –VIII).

Przygotowano opracowania na temat znaczenia w kosmetyce: aminokwasów i białek, fenolokwasów, garbników, związków mineralnych, wydzielin roślinnych, inhibitorów tyrozynazy jako regulatorów melanogenezy, gatunków z Malvaceae, glonów, roli grzybów w medycynie, dietetyce i kosmetyce, białoporka- Piptoporus betulinus, surowców roślinnych w cerze naczynkowej, wpływu łopianu na skórę oraz preparatów roślinnych stosowanych w chorobach skóry, znaczenia Centella asiatica w kosmetologii i dermatologii.

Opracowano monografie do EMA (Juglans regia, Cucurbita pepo, Viola tricolor), uczestniczono w opracowaniu monografii Motherwort Aerial Parts Leonurus cardiaca, Leonurus quinquelobatus do American Herbal Pharmacopoeia and Therapeutic Compendium.

Zdjęcie 3. Prof. Tom Mabry - wizyta w Katedrze i Zakładzie Farmakognozji 2000 r. Stoją od lewej: Jacek Borys, Bożena Szpiler, Julianna Woźniak, Iwona Baranowska, dr Mirosława Szaufer-Hajdrych, prof. Wiesława Bylka, dr Marlena Dudek, Maurycy Szkudlarek; siedzą od lewej: doc. Krystyna Drost - Karbowska, prof. Irena Matławska, prof. Tom Mabry, dr Małgorzata Wojcińska, dr Maria Ellnain-Wojtaszek

 

Działalność dydaktyczna

Kierunek farmacja: przedmiot „Farmakognozja” - wykłady (30 godz.) i ćwiczenia z (120 godz.), prace magisterskie (łącznie 135 prac), koło naukowe (każdego roku pracuje około 8 studentów). Zajęcia fakultatywne dla studentów II roku Ziołowe przepisy na co dzień; dla III roku: Postęp w dziedzinie leku roślinnego; Wybrane zagadnienia z farmakognozji; Metody chromatograficzne w analizie leku roślinnego; Pozaeuropejskie rośliny w preparatach określanych jako suplementy diety; Metody izolacji i analityki związków czynnych w surowcach roślinnych; Rośliny lecznicze w uprawie. Przetwórstwo surowców zielarskich; Surowce roślinne i zwierzęce w preparatach homeopatycznych; Rośliny o właściwościach leczniczych, kosmetycznych i przemysłowych w Palmiarni Poznańskiej; Grzyby i porosty – znaczenie dla człowieka; dla IV roku: Naturalne substancje psychoaktywne; Ocena jakości preparatów ziołowych.

Kierunek lekarski na Wydziale Lekarskim I: zajęcia fakultatywne „Lek roślinny” do 2012/2013 dla studentów V i VI roku, następnie dla III roku, a od 2016/2017 „Podstawy ziołolecznictwa”, dla studentów V roku kierunku lekarskiego i I roku kierunku dietetyka. 

Kierunek kosmetologia na studiach I stopnia, stacjonarnych i niestacjonarnych: „Podstawy ziołolecznictwa” - wykłady i seminaria (do 2008/2009 „Ziołolecznictwo”); zajęcia fakultatywne „Rośliny lecznicze i kosmetyczne w uprawie i produkcji”; na studiach II stopnia niestacjonarnych: „Ziołolecznictwo” - wykłady i seminaria. Prace magisterskie ukończyło 31 oraz licencjackie 11 studentów.

Zajęcia na kierunku anglojęzycznym Pharmacy (2006-2009), a od 2009/2010 i obecnie PharmD: „Pharmacognosy & Natural Drugs” - wykłady, seminaria, ćwiczenia; fakultet międzywydziałowy dla studentów medycyny, stomatologii, fizjoterapii „Introduction to herbal drugs” od 2014/2015.

Działalność organizacyjna

W 2015 r. zorganizowane zostały Studia Podyplomowe „Zioła w profilaktyce i terapii”, opracowano program, sylabusy, dokonano wyboru przedmiotów i kadry prowadzącej wykłady, seminaria i ćwiczenia, w tym zewnętrznych wykładowców (przedstawiciele przemysłu, lekarze stosujący w praktyce zioła i preparaty ziołowe), opracowano planu zajęć, materiały dla słuchaczy, testy zaliczeniowe i egzaminacyjne, przygotowano ćwiczenia mikroskopowo-anatomiczne i fitochemiczne.

W roku 2017 zorganizowano dwie dwudniowe konferencje edukacyjno-szkoleniowe „Zioła dla zdrowia i urody”, a w roku 2018 dwie jednodniowe konferencje „Zioła na cztery pory roku” (wiosna-lato oraz jesień-zima). (przygotowano program i plan zajęć, opracowano wykłady, ćwiczenia, materiały dla słuchaczy).

Przygotowana została nowa strona internetowa Katedry i Zakładu Farmakognozji.

Przeprowadzono zajęcia w formie pokazów dla uczniów szkół podstawowych i dzieci przedszkolnych wraz z przygotowaniem i przekazaniem materiałów informacyjnych

Kontynuowano wymianę studentów i wykładowców farmacji oraz medycyny Uniwersytetu Medycznego w Witebsku i Grodnie (zorganizowano pobyt w Poznaniu, a także dla grup wyjeżdżających na Białoruś).

3. Sylwetki kierowników

Prof. dr Stanisław Józef Poraj-Biernacki

Urodził się 14 lipca 1875 r. w Warszawie, zmarł 12 czerwca 1931 roku w Poznaniu. Po ukończeniu gimnazjum w Częstochowie pracował w aptece, a po zdaniu egzaminu został pomocnikiem aptekarskim. Farmację studiował w latach 1901-1903 w Instytucie Farmaceutycznym w Dorpacie uzyskując tytuł magistra farmacji. W 1905 roku studiował chemię sądową, od 1906 roku pracował w laboratorium w Petersburgu, gdzie ukończył kurs bakteriologii. W 1908 roku wykonał pracę doktorską „Lecytyna w szpiku kostnym zwierząt normalnych i immunizowanych i rozmieszczenie fosforu w organach”. Po powrocie do Warszawy przez trzy lata dzierżawił aptekę przy ul Bielańskiej, pracował w pracowniach bakteriologiczno-serologicznych i analitycznej w Warszawie i Ciechocinku oraz jako chemik sanitarny przy Zarządzie Kolei (1912-1914). Od 1910 roku był członkiem, a od 1915 roku prezesem Towarzystwa Wzajemnej Pomocy „Farmacja” oraz do 1917 roku Związku Zawodowego Pracowników Farmaceutycznych w Warszawie. W tym okresie organizował kursy analizy wody i moczu, kursy przygotowawcze na stopień pomocnika aptekarskiego, uczestniczył w komisjach naukowych. Po otwarciu Polskiego Uniwersytetu w Warszawie był asystentem w Katedrze i Zakładzie Botaniki Uniwersytetu w Warszawie (od 1916 r.), następnie w listopadzie 1919 roku objął funkcję kierownika Zakładu Farmakognozji i Botaniki w Poznaniu. Stopień dr hab. uzyskał w 1922 roku na podstawie pracy: „Naparstnica (Digitalis) studium porównawcze pod względem anatomicznym i chemicznym”, a 31 stycznia 1924 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym.

Prof. Biernacki brał czynny udział w życiu uczelni i towarzystw naukowych. W 1920 roku pracował w pociągu sanitarnym, ufundowanym przez Uniwersytet dla potrzeb oddziałów wojskowych uczestniczących w wojnie polsko-bolszewickiej. Był zastępcą dyrektora Oddziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Poznańskiego, a w roku akademickim 1929/1930 delegatem do Senatu UP. Do 1927 roku pozostawał członkiem Państwowej Komisji Egzaminacyjnej na stopień aptekarza aprobowanego oraz Komisji Farmakognostycznej Farmakopei Polskiej. Zajmował się badaniami korzenia żeń-szenia, zarodków kola, korzeni kobylaka, surowcami nasercowymi (nasiona strofantusa, liście naparstnicy, oleandra, laku ogrodowego), liści tytoniu oraz gatunkami z rodzaju Gentiana. Opublikował około piętnastu prac naukowych. W katedrze znajduje się pamiątkowa tablica i popiersie Profesora ofiarowane przez Jego rodzinę.

Prof. dr Wacław Strażewicz

Urodził się 2 maja 1889 roku w Sakniewie, zmarł 5 sierpnia 1950 roku w Drewnicy. Ukończył szkołę powszechną w Mereczu oraz tajną szkołę sióstr Szabłowskich w Wilnie. W 1906 roku został uczniem aptekarskim w Petersburgu, a w 1910 roku pomocnikiem aptekarskim (ukończył Studium Farmaceutyczne w Tomsku). W 1917-1922 prowadził zbiór dziko rosnących roślin leczniczych w górach Ałtaj, gdzie został wysłany przez władze sowieckie. Od 1922 roku studiował na Oddziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, uzyskując tytuł magistra farmacji w 1927 roku. Na podstawie pracy: „Kozłek lekarski jako surowiec oraz jego przetwory” uzyskał stopień doktora farmacji (1932 r.), a na podstawie rozprawy: „Kwasowość destylatów wodnych niektórych surowców leczniczych” stopień doktora habilitowanego w 1933 roku. W 1937 roku został kierownikiem Zakładu Farmakognozji Oddziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Poznańskiego. Od jesieni 1944 do lutego 1945 roku przebywał w więzieniu na Łukiszkach w Wilnie.

W maju 1945 roku zorganizował na nowo, zniszczony przez wojnę Zakład Farmakognozji UP. W 1946 roku powołał Państwowy Instytut Naukowy Leczniczych Surowców Roślinnych i został jego dyrektorem. Uczestniczył w organizacji Wydziału Farmaceutycznego AM w Gdańsku. W 1948 roku objął funkcję prodziekana Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Poznańskiego. Rok później został członkiem Państwowej Rady Komisji Zdrowia oraz Komisji Farmakopei Polskiej, przewodniczącym Podkomisji Farmakognostycznej.

Autor około 50 publikacji naukowych na temat wpływu warunków otrzymywania na jakość przetworów roślinnych, m. in. nalewki z kozłka, rumianku pospolitego, nasion soi, a także zależności zawartości ciał czynnych od dojrzałości wegetatywnej m.in. mięty pieprzowej. Wniósł duży wkład w popularyzację i rozwój zielarstwa oraz opracowanie programu nauczania farmakognozji. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Imieniem Profesora Wacława Strażewicza została nazwana sala wykładowa w Collegium Józefa Chmiela (27 kwietnia 2006 roku nastąpiło przeniesienie tablicy z siedziby katedry przy ul Sierocej 10), a także ulica na osiedlu Różany Potok w Poznaniu.

Prof. dr Bogusław Marian Borkowski

Urodził się 25 grudnia 1911 roku w Łasku, zmarł 17 sierpnia 2000 roku w Warszawie. W 1932 roku ukończył gimnazjum państwowe, a we wrześniu 1936 roku studia na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1 września 1935 roku, będąc jeszcze studentem, prowadził ćwiczenia z botaniki i farmakognozji. Był współzałożycielem czasopism: „Acta Poloniae Pharmaceutica” (1938) i „Farmacja Polska” (1945).

W czasie wojny pracował w aptece w Warszawie, w Państwowym Zakładzie Higieny oraz w Okręgowej Izbie Aptekarskiej. Od 1 maja 1945 r. był adiunktem Ogrodu Farmakognostycznego Uniwersytetu Warszawskiego. W 1948 r. odbył służbę wojskową, kierował apteką szpitala Garnizonowego w Białymstoku, potem w Ełku. W 1950 r. został adiunktem Zakładu Farmakognozji AM w Warszawie. W 1951 r. na podstawie pracy: „Ocena surowców olejkowych w świetle potrzeb Farmakopei Polskiej”, uzyskał stopień doktora farmacji. 1 maja 1952 roku został kierownikiem Zakładu Farmakognozji AM w Poznaniu. Od 1954 roku był dyrektorem Państwowego Instytutu Naukowego Leczniczych Surowców Roślinnych w Poznaniu, redaktorem czasopism: „Biuletyn Instytutu Roślin Leczniczych” i „Wiadomości Zielarskie”. W 1954 roku został etatowym docentem, tytuł profesora uzyskał w kwietniu 1961 roku, a profesora zwyczajnego w 1971 roku. W lutym 1962 roku został mianowany zastępcą dyrektora do spraw nauki w Instytucie Leków w Warszawie, którego dyrektorem naczelnym został w 1970 roku.

W latach 1960-1962 był prodziekanem Wydziału Farmaceutycznego AM w Poznaniu. Otrzymał tytuł doktora honoris causa AM w Poznaniu. Autor około 130 publikacji krajowych i zagranicznych, a także podręcznika „Zarys farmakognozji” (PZWL, I wydanie 1952 r.).

Prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski

Urodzony 30 grudnia 1926 roku w Poznaniu, zmarł 14 lutego 2007 roku w Poznaniu. W 1954 roku ukończył studia na Wydziale Farmaceutycznym poznańskiej AM i rozpoczął pracę w Państwowym Instytucie Naukowym Leczniczych Surowców Roślinnych w Poznaniu. Od 1957 roku jako wolontariusz pracował w Katedrze Farmakognozji AM. Odbył następujące staże naukowe: w 1957 roku w Czechosłowacji, od 1958 do 1960 roku w Instytucie Chemii Organicznej Wydziału Chemicznego Uniwersytetu Bazylejskiego (u prof. dr T. Reichsteina, laureata nagrody Nobla z 1952 r.) oraz w latach 1964-1965 w Uniwersytecie w Lyonie (u prof. dr G. Netien). W 1960 roku uzyskał stopień doktora farmacji i etat adiunkta w Katedrze i Zakładzie Farmakognozji z Ogrodem Farmakognostycznym AM w Poznaniu. Kierownikiem tej jednostki został 1 października 1962 roku. W 1963 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego. W latach 1970-1975 był zastępcą dyrektora do spraw dydaktycznych Instytutu Biologiczno-Farmaceutycznego, potem Instytutu Leku (1975-1982). Utworzył studium doktoranckie przy Katedrze. W 1982 roku uzyskał tytuł profesora nauk farmaceutycznych. Od 1966 roku był przewodniczącym Oddziału Poznańskiego, od 1986 roku Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego. Uczestniczył w pracach licznych towarzystw naukowych, komisji oraz redakcji czasopism „Annales Pharmaceutici” „Herba Polonica”.

Opublikował ponad 240 prac doświadczalnych, poglądowych, komunikatów zjazdowych, skryptów i podręczników. W latach 1984-1987 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Farmaceutycznego AM w Poznaniu. Za zasługi w działalności naukowej, dydaktycznej i społecznej prof. Z. Kowalewski otrzymał: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, tytuł honorowy Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej oraz liczne medale i nagrody naukowe. Prof. dr hab. Z. Kowalewski w 1997 roku przeszedł na emeryturę.

Prof. dr hab. Irena Matławska

Urodziła się 27 września 1944 roku w Niehniewiczach. Liceum Ogólnokształcące ukończyła w 1961 roku w Gorzowie Wielkopolskim, a studia odbyła na Wydziale Farmaceutycznym poznańskiej AM (kierunek zielarski). Tytuł magistra farmacji uzyskała w 1966 roku. Od 1 lipca 1966 roku rozpoczęła pracę w Katedrze i Zakładzie Farmakognozji. Stopień naukowy doktora uzyskała w 1973 roku, doktora habilitowanego nauk farmaceutycznych w zakresie farmakognozji w 1993 roku, tytuł profesora w 2008 roku, profesora zwyczajnego w 2014 roku. Pełniła funkcję kierownika Katedry i Zakładu Farmakognozji od 1997 roku do przejścia na emeryturę w 2014 roku.

W latach 1999-2016 była pełnomocnikiem Rektora ds. kontaktów z uniwersytetami medycznymi w Grodnie i Witebsku (Białoruś). Jest członkiem Grupy Eksperckiej ds. farmakognozji przy Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, członkiem zarządu Sekcji Fitoterapii PTL (skarbnik), członkiem PTFarm i członkiem jego Sekcji Historii Farmacji.

Jest współautorem około 80 prac eksperymentalnych, licznych prac poglądowych i komunikatów zjazdowych, 12 skryptów oraz podręcznika dla studentów III roku farmacji w zakresie farmakognozji. Odznaczona złotym Krzyżem Zasługi i medalem za zasługi w rozwoju Witebskiego Państwowego Uniwersytetu Medycznego.

Prof. dr hab. Wiesława Bylka

Urodziła się 11 października 1947 roku w Poznaniu. Ukończyła studia na Wydziale Farmaceutycznym AM w Poznaniu w 1970 roku. Po rocznej pracy w aptece podjęła pracę w Katedrze i Zakładzie Farmakognozji AM w Poznaniu, gdzie 30 maja 1979 roku uzyskała stopień naukowy doktora, a 12 października 2005 roku doktora habilitowanego. Tytuł naukowy profesora nauk farmaceutycznych otrzymała w 2014 roku. Po przejściu prof. Ireny Matławskiej w 2014 roku na emeryturę, została kierownikiem Katedry i Zakładu Farmakognozji. Jest współautorem przeszło 50 prac oryginalnych, 10 monografii, około 40 prac poglądowych, a także 12 skryptów oraz podręcznika dla studentów III roku farmacji z farmakognozji. Zorganizowała Studia Podyplomowe „Zioła w profilaktyce i terapii” (I edycja – listopad 2015 roku).

 

Zdjęcie 4. Gratulacje z okazji uzyskania tytułu profesora przez prof. Matławska i stanowiska prof. UM przez dr hab. Wiesławę Bylkę, 2009 r. Stoją od lewej: Jacek Borys, dr Elżbieta Studzińska, dr Maria Sikorska, Bożena Szpiler, dr Mirosława Szaufer-Hajdrych, dr Maria Ellnain-Wojtaszek, Iwona Baranowska, Danuta Kujawa, Julianna Woźniak, Małgorzata Konieczka, dr Anna Gawron-Gzella, dr Ewa Witkowska-Banaszczak. Siedzą od lewej: dr Małgorzata Wojcińska, prof. Irena Matławska, prof. Wiesława Bylka, dr Paulina Marek

 4. Prace doktorskie i habilitacyjne

Prace doktorskie

  1. Irena Galas-Kiedrowska: Cheirantyna i jej umiejscowienie w nasionach i liściach laku (Cheiranthus cheiri L). 1925, promotor -: prof. Stanisław Biernacki
  2. Zofia Frydlewicz-Kalinowska: Passiflora incarnata L. Budowa morfologiczna i anatomiczna pędów nadziemnych oraz analiza elementów składowych proszku. 1932, promotor - prof. Jan Dobrowolski
  3. Józef Kołodziejski: Występowanie inuliny w Inula helenium i Taraxacum officinale Wigg. oraz liściach Cichorium intybus L., Dahlia variabilis Desf. 1936, promotor - prof. Jan Dobrowolski
  4. Karol Chobot: Wpływ wilgoci na zawartość alkaloidów w Herba Lobeliae. 1949, promotor - prof. dr Wacław Strażewicz
  5. Alfred Reysner: Suszenie i stabilizacja Folium Belladonnae w stanie zamrożonym. 1950, promotor - prof. dr Wacław Strażewicz
  6. Ewaryst Pawełczyk: Liść pokrzyku na tle dojrzałości wegetatywnej. 1950, promotor - prof. dr Wacław Strażewicz
  7. Władysław Kasiński: Liść szałwii lekarskiej produkcji polskiej. 1950, promotor - prof. dr Wacław Strażewicz
  8. Klemens Barczyński: Ważniejsze parametry strat niektórych olejków przy destylacji z parą wodną. 1950, promotor - prof. dr Wacław Strażewicz
  9. Witold Manikowski: Współczynnik strat według wzoru Strażewicza głównych składników olejku kminkowego przy destylacji z parą wodną. 1950, promotor - prof. dr Wacław Strażewicz
  10. Henryk Młodecki: Zmienność zawartości alkaloidów w surowcu Belladonnae w zależności od warunków przechowywania. 1950, promotor - prof. dr Wacław Strażewicz
  11. Jerzy Luba: Liść badanu na tle dojrzałości wegetatywnej. 1950, promotor - prof. dr W. Strażewicz
  12. Maria:Dobrzyńska-Turowska Znaczenie diagnostyczne pyłków kwiatowych przy rozpoznawaniu surowców leczniczych. 1951, promotor - prof. dr Wacław Strażewicz
  13. Mieczysław Grabiec: Wpływ nasłonecznienia na wydajność olejku liści mięty pieprzowej. 1951, promotor - prof. dr Wacław Strażewicz
  14. Bożena Grabowska-Pasich: Studia anatomiczne nad Flores Spireae oraz próby wyodrębnienia glikozydu pochodnego estru metylowego kwasu salicylowego. 1951, promotor - prof. dr Wacław Strażewicz
  15. Henryk Broda: Wpływ nasłonecznienia na zawartość alkaloidów w liściach Datura stramonium L. 1951, promotor - prof. dr Wacław Strażewicz
  16. Henryk Gertig: Wpływ niektórych czynników na zawartość alkaloidów w glistniku – Chelidonium maius. 1959, promotor - prof. dr Bogusław Borkowski
  17. Zdzisław Kowalewski: Glikozydy kardenolidowe w nasionach Erysimum perofskianum Fisch. et Mey. 1960, promotor - prof. dr Bogusław Borkowski
  18. Bogdan Drożdż: Badanie przebiegu gromadzenia się saponin w ważniejszych roślinach leczniczych. 1960, promotor - prof. dr Bogusław Borkowski
  19. Irena Żak-Frenclowa: Wyodrębnienie i badanie chemiczne alkaloidów z fiołka wonnego (Viola odorata Linne). 1960, promotor - prof. dr Bogusław Borkowski
  20. Marian Olszak: Poszukiwanie alkaloidów w rodzinie Amaranthaceae. 1961, promotor - prof. dr Bogusław Borkowski
  21. Lutosława Skrzypczak: Flawonoidy w zielu nawłoci pospolitej Solidago virgaurea L. 1962, promotor - prof. dr Bogusław Borkowski
  22. Alicja Duchnowska: Flawonole w kwiatach jasnoty białej Lamium album L.1962, promotor- prof. dr Bogusław Borkowski
  23. Halina Grabarczyk: Związki flawonoidowe i trójterpenowe liści dyptamu jesionolistnego - Dictamnus album L. 1964, promotor - prof. dr Bogusław Borkowski
  24. Maria Kowalska: Alkaloidy w liściach i korzeniach Ptelea trifoliata L. 1964, promotor - prof. dr Bogusław Borkowski
  25. Krystyna Drost-Karbowska: Związki zasadowe solirodu zielnego – Salicornia herbacea L. 1965, promotor - prof. dr doc. dr Bogusław Borkowski
  26. Krystyna Mrugasiewicz: Związki flawonoidowe w wybranych gatunkach z rodzaju Crataegus. 1967, promotor- prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  27. Irena Urszulak-Dedio: Poszukiwanie fitochemiczne antrazwiązków typu chryzarobiny w wybranych gatunkach rodzaju Rumex (szczaw). 1968, promotor - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  28. Kazimiera Wojsa: Badanie składu chemicznego frakcji obojętnej owoców marchwi zwyczajnej (Daucus carota L.) 1969, promotor - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  29. Barbara Ostrowska: Związki flawonoidowe w kwiatach czeremchy zwyczajnej Padus avium Mill.1969, promotor - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  30. Krystyna Wierzbicka: Związki flawonoidowe w Iberis amara – Cruciferae. 1970, promotor - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  31. Maria Ellnain-Wojtaszek: Badanie związków flawonoidowych w kwiatach Hesperis matronalis L. 1970, promotor - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  32. Mieczysław Kortus: Związki kardenolinowe Erysimum pieninicum /Zap./Pawł. i Erysimum wahlenbergii /Asch. et Eng./Borb.1970, promotor - prof. dr hab.  Zdzisław Kowalewski
  33. Daoud Wanis Bishay: Investigation of alkaloids of Euonymus europaeus L. growing in Poland.1972, promoter - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  34. Irena Matławska: Związki flawonoidowe w kwiatostanach Erysimum perofskianum Fisch. et Mey. (Cruciferae). 1973, promotor - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  35. Henryk Szostak: Związki flawonoidowe w liściach Barwinka mniejszego Vinca minor L. (Apocynaceae). 1973, promotor - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  36. Tadeusz Borecki: Związki flawonoidowe w rodzaju Geum urbanum L. 1975, promotor - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  37. Mirosława Skórkowska: Związki flawonoidowe w zielu Lepidium sativum L.  Cruciferae. 1975, promotor - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  38. Mirosława Szaufer: Poszukiwanie związków zasadowych o charakterze alkaloidów w Symphoricarpos album (L.) Blake, Caprifoliaceae. 1977, promotor - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  39. Jaromir Budzianowski: Związki flawonoidowe w okwiatach Tulipa gesneriana L. var. paradae (Liliaceae).1977, promotor - doc. dr Lutosława Skrzypczak
  40. Janina:Zbierska Otrzymywanie pochodnych chelidoniny oraz ocena ich działania onkostatycznego i antybiotycznego. 1978, promotor - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  41. Wiesława Bylka: Związki flawonoidowe Symphoricarpos album (L.) Blake – Caprifoliaceae. 1979, promotor - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  42. Elżbieta Stelmach: Związki flawonoidowe ziela jemioły pospolitej Viscum album L  1979, promotor - doc. dr Lutosława Skrzypczak
  43. Maria Sikorska: Badania związków flawonoidowych i kwasów fenolowych w Asclepias syriaca L. (Asclepiadaceae). 1998, promotor - dr hab. Irena Matławska
  44. Anna Gawron-Gzella: Polifenole w Raphanus sativus L. var. niger Kerner (Brassicaceae). 1999, promotor - prof. dr hab. Zdzisław Kowalewski
  45. Małgorzata Wojcińska: Związki polifenolowe w Silphium perfoliatum L. Asteraceae. 2002, promotor - dr hab. Krystyna Drost-Karbowska
  46. Marlena Dudek- Makuch: Badania fitochemiczne Aesculus hippocastanum L. 2008, promotor - prof. dr hab. Irena Matławska
  47. Ewa Witkowska-Banaszczak: Związki polifenolowe w liściach pełnika europejskiego Trollius europaeus L. (Ranunculaceae). 2009, promotor - prof. UM dr hab. Wiesława Bylka
  48.  Elżbieta Studzinska-Sroka: Porosty jako źródło związków aktywnych biologicznie. 2013, promotor - prof. dr hab. Wiesława Bylka
  49. Justyna Chanaj-Kaczmarek: Badania związków polifenolowych w zielu żółtnicy drobnokwiatowej (Galinsoga parviflora Cav., Asteraceae). 2013, promotor - prof. dr hab. Irena Matławska
  50. Izabella Łajs Fitochemiczne badania porównawcze wyciągów ze świeżych
    i suszonych surowców roślinnych. 2013, promotor - prof. dr hab. Irena Matławska
  51. Michał Wysocki Związki polifenolowe w zielu dumnicy lekarskiej (Fumaria officinalis). 2013, promotor - prof. dr hab. Irena Matławska
  52. Paulina Znajdek-Awiżeń: Badania fitochemiczne ziela Axyris amaranthoides. 2016, promotor - prof. dr hab. Wiesława Bylka

Prace habilitacyjne

  1. Stanisław Biernacki: Naparstnica (Digitalis) studium porównawcze pod względem anatomicznym i chemicznym (1922)
  2. Adam Jurkowski: Studia metodą spodogramową Milischa nad surowcami leczniczymi pochodzenia roślinnego (1927)
  3. Florentyna Kudrzycka-Białoszabska: Zawartość olejku i azulenu w Achillea millefolium L.(1951)
  4. Zdzisław Kowalewski: Poszukiwanie i ocena zawartości heterozydów strofantydyny w niektórych krajowych roślinach krzyżowych (Cruciferae) oraz otrzymywanie heterozydów z nasion Erysimum perofskianum Fisch. et Mey. (1962)
  5. Bożena Pasich: Związki trójterpenoidowe w materiale roślinnym. Analiza jakościowa aglikonów i heterozydów oraz metodyka oznaczania ilościowego kwasu prym ulowego (1963)
  6. Henryk Gertig: Alkaloidy maku kalifornijskiego (Escholtzia californica Cham.) (1964)
  7. Irena Frencel: Poszukiwanie alkaloidów w rodzinie Ranunculaceae w aspekcie badań chemotaksanomiczno-filogenetycznych (1966)
  8. Bogdan Drożdż: Gorzkie laktony seskwiterpenowe występujące w niektórych gatunkach plemienia Cynareae L. (1968)
  9. Lutosława Skrzypczak: Badania nad rozpowszechnianiem związków flawonoidowych w rodzinie Liliaceae (1969)
  10. Krystyna Drost-Karbowska: Poszukiwanie alkaloidów w rodzinie Chenopodiaceae (1978)
  11. Irena Matławska: Związki flawonoidowe w wybranych gatunkach z rodziny Malvaceae (1993)
  12. Wiesława Bylka: Związki flawonoidowe w wybranych gatunkach z rodziny Ranunculaceae i Chenopodiaceae (2005)

 

Zdjęcie 5. Pracownicy Katedry i Zakładu Farmakognozji, kwiecień 2018. Stoją od lewej: mgr Agnieszka Dalecka, dr Anna Gawron - Gzella, Natalia Pisarek, Małgorzata Kaźmierczak, prof. dr hab. Irena Matławska, Iwona Baranowska, dr Elżbieta Studzińska - Sroka, dr Justyna Chanaj- Kaczmarek, dr Marlena Dudek - Makuch, prof. dr hab. Wiesława Bylka, dr Ewa Witkowska – Banaszczak.

5. Lista pracowników zatrudnionych w Katedrze i Zakładzie Farmakognozji w ostatnim piętnastoleciu

Prof. dr hab. Wiesława Bylka - kierownik Katedry (od 1971 roku  i nadal); dr Marlena Dudek-Makuch - adiunkt (od 1999 i nadal); dr Justyna Chanaj-Kaczmarek – adiunkt (od 2005 i nadal);; dr Elżbieta Studzińska-Sroka – adiunkt (od 2012  i nadal); dr Anna Gawron-Gzella - starszy wykładowca (1984 i nadal); dr Małgorzata Wojcińska - starszy wykładowca (1985 i nadal); Iwona Baranowska - specjalista administracyjny (1995 i nadal) ; mgr Agnieszka Dalecka - starszy specjalista inżynieryjno-techniczny (2015-2019); Natalia Pisarek - specjalista inżynieryjno-techniczny (1998-2019);.

Prof. dr hab. Irena Matławska - emerytowany profesor zwyczajny (1966-2016); dr Maria Ellnain-Wojtaszek – starszy wykładowca (1970-2004); dr Mirosława Szaufer-Hajdrych (1970-2009); dr Maria Sikorska - starszy wykładowca (1969-2010); dr Ewa Witkowska-Banaszczak – adiunkt (2001-2018); mgr Paulina Marek –asystent (2005-2011); dr Marcin Szymański – adiunkt (2011-2017).

Pracownicy techniczni i obsługi: mgr Jacek Borys (1968-2016); Małgorzata Konieczka (1997-2011); mgr Małgorzata Chmielarz (2012-2013); mgr Szymon Jasiecki (2016-2017); mgr Adrianna Dubino (2016-2017); Bożena Szpiler (1998-2015), Teresa Skrzypczak (2016-2017).

Bibliografia 

  1. Brzezińska Jadwiga, Prof. Stanisław Biernacki (1875-1931) - wychowanek Uniwersytetu Dorpackiego, [w:] Pamiętnik XII Sympozjum Historii Farmacji, Niedzica 2003, 39-48.
  2. Dzieje Wydziału Lekarskiego i Farmaceutycznego Uniwersytetu Poznańskiego i Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego 1919-1989. Wydawnictwo Jubileuszowe z okazji 70-lecia Akademickiego Szkolnictwa Medycznego w Poznaniu, red. Jan Hasik, Poznań 1989.
  3. Kozłowski Jan, Wacław Jan Strażewicz, [w:] Poznańskie badania nad roślinami leczniczymi, Poznań 2007.
  4. Matławska Irena, Prof. Stanisław Biernacki - organizator i pierwszy kierownik Katedry Farmakognozji w Poznaniu (1919-31), [w:] Pamiętnik XXII Sympozjum Historii Farmacji „Rośliny w farmacji”, Ciechanowiec 2013, 142-151.
  5. Matławska Irena, Majewski Jan, Fascynacja profesora Wacława Jana Strażewicza roślinami Dalekiego Wschodu, Konferencja Medycyny i ochrony zdrowia, Mińsk 2004, 239-240.
  6. Matławska Irena, Majewski Jan, Wileńskie dzieje prof. Wacława Jana Strażewicza oraz jego poznańscy uczniowie zielarze, XI Sympozjum Historii Farmacji, Litwa 2002, 124-136.
  7. Poznańskie studia farmaceutyczne 1919-1994, red. Anita Magowska, Poznań 1995.
  8. Suseł-Świątek Dorota, Katedra i Zakład Farmakognozji Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu w latach 1919-1962, praca magisterska, Poznań 1989.
  9. Wesołowska Zofia, Katedra i Zakład Farmakognozji Poznańskiej Akademii Medycznej w latach 1962-1989, praca magisterska, Poznań 1989.